Lễ hội Lim là một trong những lễ hội ngày Tết truyền thống nổi tiếng của người dân Bắc Ninh. Lễ hội này thường được tổ chức trên địa bàn huyện Tiên Du tỉnh Bắc Ninh và được xem là tinh hoa của văn hóa vùng Kinh Bắc.

Đã có khá nhiều giả thuyết được đặt ra về nguồn gốc của lễ hội Lim như từ hội chùa, hội hát, dân ca Quan họ hay liên quan đến tiếng hát của chàng Trương Chi trong truyền thuyết Trương Chi - Mỵ Nương.

Tuy nhiên, theo nhiều nguồn tài liệu thư tịch cho biết thì hội Lim là một lễ hội lớn phát triển tới quy mô hội hàng tổng (tổng Nội Duệ) có từ thế kỷ 18. Lim là vùng đất cổ hội tụ nhiều yếu tố lịch sử và truyền thống văn hiến lâu đời của quê hương Bắc Ninh - Kinh Bắc.

Bên cạnh đó, vùng đất Lim phát triển mạnh mẽ về kinh tế, giao thương và đời sống nhân dân được ấm no, hạnh phúc. Qua những việc duy trì và đổi mới của quận công Đỗ Nguyên Thụy và tướng công Nguyễn Đình Diễn, lễ hội Lim đã ngày càng có nhiều hoạt động dân gian phong phú như hát trống quân, hát chèo, ca trù, hát tuồng và hát quan họ,... cũng như các nghi lễ nhập tịch cầu phúc vào tháng giêng theo truyền thống “xuân thu nhị kỳ”.

Liền anh, liền chị hát quan họ trên sông

Không gian lễ hội lấy đồi Lim làm trung tâm, có chùa Lim – nơi thờ ông Hiếu Trung Hầu – người sáng lập tục hát Quan họ và diễn ra tại 3 địa phương bao quanh là: xã Nội Duệ, xã Liên Bão và thị trấn Lim. Hội Lim thường được kéo dài trong khoảng 3 ngày (từ ngày 12 đến 14 tháng Giêng âm lịch hàng năm), trong đó ngày 13 là chính hội với nhiều hoạt động tập trung. Bởi vậy mà du khách cũng tập trung du lịch Bắc Ninh vào ngày 13 để có mặt tại hội Lim trong chính hội.

Tương tự như những lễ hội truyền thống khác, hội Lim sẽ bắt đầu bằng một lễ rước với thành phần đoàn rước là những người tham gia tổ chức lễ trong cổ phục uy nghiêm và trang trọng.

Hội Lim bắt đầu bằng một lễ rước. Thành phần đoàn rước là những người dân được mặc bộ lễ phục thời xưa với màu sắc sặc sỡ. Trong ngày lễ chính (ngày 13 tháng Giêng) với các nghi thức rước, tế lễ các thành hoàng các làng, các danh thần liệt nữ của quê hương tại đền Cổ Lũng, lăng Hồng Vân, lăng quận công Đỗ Nguyên Thụy, dâng hương cúng Phật, cúng bà mụ Ả ở chùa Hồng Ân. Ngoài phần lễ, hội còn có nhiều trò chơi dân gian như đấu võ, đấu vật, đấu cờ, đu tiên, thi dệt cửi, nấu cơm… và đặc sắc hơn cả là phần hát hội.

     Truyền thống xa xưa để lại một phong tục cuốn hút và say mê đặc biệt mà chỉ Bắc Ninh mới có, đó là các sinh hoạt văn hóa hát dân ca Quan họ – loại hình dân ca đã trở thành tài sản văn hóa chung của dân tộc. Hát dân ca Quan họ diễn ra từ ngày 12 tháng Giêng tại Lim (sân chùa Hồng Ân và các trại Quan họ) và khắp tại các chùa, đình. Hội hát Quan họ Bắc Ninh diễn ra ở bất cứ nơi đâu: trong nhà, trên sân đình, trước cửa chùa hay bồng bềnh trên những thuyền thúng giữa ao, hồ – dấu tích xưa của dòng Tiêu Tương đã một thời vang vọng tiếng hát Trương Chi làm say đắm nàng Mỵ Nương xinh đẹp. Chỉ cần nơi đó có các liền anh, liền chị.

     Liền anh khăn xếp áo the, liền chị áo mớ ba mớ bẩy, nón thúng quai thao đến hẹn lại lên, gặp gỡ, đón tiếp nhau thân tình, nồng hậu, tinh tế và lịch lãm theo lề lối của người hát Quan họ, bằng làn điệu dân ca đạt tới trình độ nghệ thuật cao, là sự kết hợp nhuần nhuyễn, mê đắm của thơ cà và nhạc điệu nhằm bảy tỏ tình yêu trong sáng, hết lòng vì người kia, chung thủy một lòng ngóng chông của tình yêu đôi lứa. Nếu bạn có dịp được thưởng thức những khúc quan họ do chính những nghệ nhân mảnh đất Kinh Bắc hát, chắc hẳn sẽ là một trải nghiệm khiến bạn “nhớ mãi không quên”.

                                                                                               Lấy than, quạt nước, tiễn trà người xơi.

                                                                                                        Trà này ngon lắm người ơi,

                                                                                                Người xơi một chén cho tôi bằng lòng.

      Và đến lúc phải về, cuộc chia tay thật khó dứt, vì lời ca bao giờ cũng như níu chân khách lại:

Người ơi, người ở đừng về…

      Hội Lim là một lễ hội truyền thống chắc chắn những người yêu thích du lịch hay cả những người yêu nét đẹp văn hóa dân tộc cũng nên trải nghiệm. Những áo mớ bảy mớ ba, nón ba tầm, quai thao, dải yếm lụa sồi, những ô lục soạn, khăn đóng, áo cặp the hoa gấm… như ẩn chứa cả sức sống mùa xuân của con người và tạo vật. Cách các ông, các bà tổ chức hội Lim cũng thật đặc biêt, mỗi biểu tượng, cử chỉ như mang trong mình thứ gì đó tinh tế lạ thường của ngừoi kinh Bắc. Bởi vậy, chẳng phải ngẫu nhiên mà Quan họ trở thành văn hóa phi vật thể, nét văn hóa truyền thống của dân tộc Việt Nam.

Bên cạnh phần lễ sẽ là phần hội với các trò chơi dân gian đấu võ, đấu vật, đấu cờ, đu tiên, thi dệt cửi, nấu cơm… và đặc biệt là các sinh hoạt văn hóa dân ca Quan họ đặc sắc và độc đáo mà chỉ ở Bắc Ninh mới có.

Lễ rước hội truyền thống

Cần lưu ý gì khi tham gia hội Lim

• Ngày chính thức của lễ hội Lim sẽ là ngày 13 tháng giêng âm lịch nên du khách có thể bắt đầu đi sớm hơn 2 - 3 ngày để tránh tình trạng đông đúc và tấp nập.
• Nếu gia đình có mang theo em bé và trẻ nhỏ thì nên chú ý đến sự an toàn của các bé trong một số tình huống chen chúc nơi đông người nhé.
• Phần hát hội có thể sẽ được cử hành trên sông nên du khách không nên tự tiện đến gần khu vực bờ sông nếu không có sự cho phép của ban tổ chức.