Thông tin lễ hội:

Lễ hội Lồng Tồng được xem như một hoạt động văn hóa, tín ngưỡng dân gian mang bản sắc dân tộc Tày. Lễ hội diễn ra trong khoảnh khắc kết thúc một năm lao động vất vả và chuẩn bị cho một năm mới may mắn hơn. 

Lễ hội còn là dịp để người dân tộc trong bản nghỉ ngơi, gặp gỡ và thăm hỏi, chúc tụng nhau trong năm mới. Điều đặc biệt trong lễ hội này chính là thời khắc cho các cô gái, chàng trai gặp gỡ nhau, trao nhau những lời hát then sli, lượn,…

Thời gian tổ chức hội Lồng Tồng phụ thuộc vào từng nơi, từng địa hình. Các bản làng sẽ quy tụ để thỏa thuận chọn ngày tổ chức hội tiện cho việc giao lưu, gặp gỡ. Thông thường, lễ hội Lồng Tồng sẽ diễn ra vào ngày 15 tháng Giêng hàng năm và diễn ra trong vòng 3 ngày.

Lễ hội Lồng Tồng được tổ chức tại khu vực có ruộng tốt nhất, to nhất thuộc xã Kiên Thành, huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái.

Hội Lồng Tồng được xem là một trong những lễ hội quan trọng của đồng bào dân tộc thiểu số. Vì vậy, công tác chuẩn bị cho lễ hội phải được triển khai chu đáo và cẩn thận để mọi nghi lễ, hoạt động trong lễ hội diễn ra được suôn sẻ.

Công tác chuẩn bị cho lễ hội bắt đầu bằng việc các gia đình trong bản quét dọn nhà cửa, đường xá sạch sẽ, chuẩn bị nhiều thực phẩm để đãi các vị khách đến thăm. Mỗi gia đình chuẩn bị một mâm cỗ, các món trong mầm sẽ tùy thuộc vào kinh tế của từng gia đình và được chuẩn bị rất khéo léo từ người phụ nữ nội trợ trong gia đình.

Một mâm cúng đầy đủ gồm có: gà luộc, trứng luộc nhuộm phẩm màu, thịt lợn, xôi đỏ và xôi vàng tượng trưng cho mặt mặt trăng và mặt trời (âm dương hòa hợp) nhằm thể hiện những ước mơ về cuộc sống ấm no, sinh sôi nảy nở của các gia đình trong bản. Ngoài ra, trong mâm cỗ còn có các loại bánh truyền thống như: bánh chưng, bánh giầy, bánh hình bông hoa đủ màu, chè lam.

Lễ vật dâng cúng được các gia đình chuẩn bị rất kỹ càng, từ nguyên liệu, cách nấu nướng, bày trí phải thật đẹp mắt. Gà cúng lựa chọn gà sống thiến béo, phần chân, đầu và mào gà phải có màu đỏ đẹp; thịt lợn là lợn đen phải từ 50kg trở lên. Nói chung, tất cả các thực phẩm cúng phải đạt chỉ tiêu: tươi ngon, đẹp mắt và độc đáo điều này thể hiện tấm lòng, cung kính của người dân đối với thần linh.

Tương tự như những lễ hội truyền thống khác, lễ hội Lồng Tồng gồm có phần lễ và phần hội.

Phần hội diễn ra với những nghi thức truyền thống trang nghiêm. 

Khai lễ với nghi thức tạ Thiên Địa, cầu Thần Nông, thần Núi, thần Suối. Nghi lễ quan trọng nhất trong lễ hội là nghi thức xuống đồng. Để thực hiện nghi lễ này, người dân buôn làng phải chọn lựa những người đàn ông to khỏe, đức tính giỏi, có tài năng và một con trâu tốt với ý nghĩa vạch lên những đường cày đầu tiên của vụ mùa, cầu mong một năm mới mưa thuận gió hòa để mùa màng bội thu.

Những trò chơi truyền thống trong lễ hội Lồng tồng

Sau những nghi lễ trang nghiêm, người dân cùng nhau mở hội với nhiều trò chơi dân gian truyền thống thu hút. người ta dựng một cây mai cao từ 20 – 30 cm để làm cột ở giữa ruộng lớn. Treo trên đỉnh cột một vòng tròn có đường kính khoảng 60cm, trên hình tròn có dán hai chữ Nhật – Nguyệt (mặt trời – mặt trăng) tượng trưng cho âm dương hòa hợp. 

Người dân quan niệm, nếu ai tung trúng vòng tròn và làm rách giấy ở vòng tròn thì năm nay gặp nhiều may mắn và làm ăn thuận lợi đôi đường.

Hội cấy lúa cũng là hoạt động thu hút nhiều người tham gia. Những người tham gia hội này sẽ là phụ nữ nhanh nhẹn, khéo léo và có kỹ năng cấy lúa giỏi. Bên cạnh những hội thi, lễ Lồng Tồng còn diễn ra các trò chơi truyền thống, vui nhộn như: kéo co, bắn nỏ, đấu gậy, đánh bi, đi khăng, cờ tướng, đi cà kheo,…

Phần được mong chờ nhất trong lễ hội là khoảnh khắc các chàng trai gặp gỡ các cô gái giao duyên qua điệu hát then, sli… ngọt ngào, tình cảm.