1.1. Nguồn gốc lễ hội Bà Thu Bồn

            Lễ hội Bà Thu Bồn Quảng Nam là một trong những lễ hội quan trọng trong năm để tưởng nhớ và ghi ơn Bà Thu Bồn. Với người dân sinh sống tại đây, lễ hội Bà được xem như một món ăn tinh thần mang đậm dấu ấn đời sống tín ngưỡng dân gian của quê hương. Lễ hội truyền thống Bà Thu Bồn thể hiện khát vọng phồn vinh, cầu cho quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, đồng thời cũng là dịp bà con gần xa sum họp, thể hiện sự đoàn kết dân tộc.

           Hằng năm, cứ vào khoảng thời gian từ ngày 10 – 12 tháng 2 âm lịch, chính quyền và người dân địa phương sinh sống quanh sông Thu Bồn lại nô nức tổ chức lễ hội Bà Thu Bồn với nhiều lễ và hội đặc sắc. Trong phần lễ có lễ bài trí, lễ đại tế, lễ rước nước, rước sắc và lễ hoàn sắc. Còn ở phần hội thì có giải đua thuyền, hô bài chòi, hội thi nữ công gia chánh, biểu diễn dân ca kịch, thả h

                                                                                         Bà Thu Bồn gắn liền với người dân xứ Quảng (Ảnh: Sưu tầm)

1.2. Truyền thuyết lễ hội Bà Thu Bồn

             Có rất nhiều truyền thuyết kể về Bà Thu Bồn, trong đó có một truyền thuyết tương truyền rằng Bà là nữ tướng xinh đẹp người Chăm dưới triều Lê. Bà không những có tài điều binh khiển tướng, mà bà còn là người có tấm lòng rộng mở. Tuy nhiên trong một lần chinh chiến, đến lúc thế cùng lực kiệt, Bà đành gieo mình xuống dòng sông tự vẫn, xác Bà trôi theo dòng nước về dưới miền xuôi dạt vào làng Thu Bồn, được dân làng mai táng và thờ phụng.

            Cũng kể từ đó, Bà nhiều lần hiển linh ứng cứu giúp đỡ nhân dân trong muôn cơn bi cực, thiên tai, lũ lụt, bệnh dịch,… sau đó người dân biết ơn và lập đền thờ chiêm bái. Đến ngày nay, lễ hội Bà được người dân trên cả nước biết đến như là một nét đẹp trong văn hóa Hội An với nhiều giá trị truyền thống đáng trân quý.

                                                                  Lễ hội truyền thống gắn liền với người dân xứ Quảng (Ảnh: Sưu tầm)

1.3.Ý nghĩa lễ hội Bà Thu Bồn

           Lễ hội Bà Thu Bồn tại Quảng Nam có hơn 300 năm lịch sử và đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống tâm linh và văn hóa của người dân địa phương. Lễ hội này thể hiện sự đa dạng và giao thoa giữa nhiều tín ngưỡng tâm linh và các cộng đồng dân tộc khác nhau, bao gồm người Việt, người Chăm và người dân tộc thiểu số.

2. Lễ hội Bà Thu Bồn có gì đặc sắc?

2.1. Phần lễ với các nghi thức long trọng

            Sở dĩ lễ hội Bà Thu Bồn có phần đặc sắc hơn so với những lễ hội khác là bởi những lễ hội này nằm trong chương trình lễ hội “Quảng Nam – hành trình di sản”. Do vậy phần lễ sở hữu nhiều nghi thức long trọng và hấp dẫn.

           Lễ rước sắc diễn ra vào ngày 11/2 âm lịch, với 9 đội hình tham gia, mỗi đội có nhiệm vụ trình diễn các màn lân, cờ ngũ sắc, trống chiêng, và nhiều lễ cổ khác.

                                                                 Phần lễ rước sắc trong lễ hội (Ảnh: Sưu tầm)  2.2. Phần hội sôi động với nhiều hoạt động văn nghệ, thể dục thể thao

           Lễ rước nước diễn ra vào sáng sớm ngày 12/2 âm lịch, thu hút hàng trăm người tham gia để cùng rước nước từ thượng nguồn sông Thu Bồn đến Dinh Bà.

          Lễ đại tế tại Dinh Bà được chuẩn bị kỹ lưỡng, bao gồm các vật phẩm tế như một con trâu, mâm xôi và bánh trái. Lễ hội này mang ý nghĩa quan trọng và thể hiện lòng tôn kính và lòng biết ơn đối với Bà Thu Bồn, đồng thời tạo nên một không gian thiêng liêng và trọng thể trong lễ hội.

          Theo lời kể của ông Trần Văn Bốn (thành viên của ban tổ chức), trong lễ hội sẽ có lễ tế âm linh và cúng tiền nhân tiền bối, sau đó là tới phần lễ rước sắc phong vua ban cho Bà, tiếp đó mới đến phần lễ rước nước, lễ tiên thường để dâng nước cho bà. Đến tối sẽ bắt đầu hoạt động thả hoa đăng trên sông, dòng hoa đăng trải dài như dải lụa đào sáng rực một dòng sông Thu Bồn.

                                                                                                                        Các nghi lễ được tổ chức vào ngày 12/2 Âm lịch (Ảnh: Sưu tầm)

2.2. Phần hội sôi động với nhiều hoạt động văn nghệ, thể dục thể thao

             Nếu ở phần lễ mang lại một không khí rực rỡ, long trọng với những đoàn rước cùng tán lọng, cờ kiệu diễu hành thì ở phần hội mang đến những phút giây hồi hộp và vỡ òa ở những hoạt động trò chơi dân gian ở Hội An như kéo co, đua thuyền, thi đấu bóng chuyền, đốt lửa thiêng trên những bãi bồi của dòng Thu Bồn.Phần hội của lễ hội Bà Thu Bồn tại Quảng Nam là thời điểm quan trọng để người dân và du khách tham gia vào nhiều hoạt động sôi động và thú vị như biểu diễn hát tuồng, hô hát bài chòi và hát hò khoan đối đáp, tạo nên không gian âm nhạc và văn hóa đa dạng. Cuộc thi kéo co, thi đấu bóng đá và bóng chuyền, cùng với lễ hội đua thuyền Bà Thu Bồn, hội thả hoa đăng và lễ đốt lửa thiêng trên bãi bồi, là những sự kiện được mong chờ nhất, thu hút sự tham gia và cổ vũ nhiệt tình từ mọi người. Ngoài ra, khu vực ẩm thực tại lễ hội cũng là nơi thưởng thức các món ngon đặc sản Hội An, như gỏi cá mòi, mì Quảng, cháo lươn và bánh tráng đập, mang đến trải nghiệm ẩm thực phong phú và thú vị.Đặc biệt, vào ngày hội sông Thu Bồn, du khách có thể thưởng thức các món ăn đặc sản làm nên văn hóa ẩm thực Hội An: mì Quảng, bánh đập, gỏi cá mòi, cơm gà, bánh xèo,…

                                                                                                                                      Giải đua thuyền truyền thống trên sông Thu Bồn.

                                                                                                                                 Người dân đi lễ tại lăng Bà Thu Bồn ở huyện Duy Xuyên.