Náo nhiệt lễ hội Chợ Gò mỗi dịp Tết đến xuân về tại đất võ Bình Định. Vào mùng 1 Tết hằng năm, lễ hội Chợ Gò được tổ chức với nhiều hoạt động du xuân phong phú đã trở thành thông lệ không thể thiếu của người dân Bình Định.
“Bài chòi mở hội đầu xuân,
Hội vui đón Tết, hội mừng non sông.
Vui chơi cho phỉ tấm lòng,
Mười hai tháng nữa mới mong tựu tề.
Đi xa hãy nhớ mà về,
Chợ Gò - Trường Úc bộn bề đón xuân”.
Đây là phiên chợ mang đậm nét văn hóa của miền đất Võ Bình Định, Chợ Gò được Trung tâm Sách kỷ lục Việt Nam xếp vào “100 phiên chợ độc đáo nhất Việt Nam”, bởi mỗi năm chỉ nhóm họp vào mùng 1 và mùng 2 Tết Âm lịch.
Chợ Gò nằm ở thôn Phong Thạnh, thị trấn Tuy Phước, huyện Tuy Phước của tỉnh Bình Định. Lễ hội Chợ Gò Tuy Phước Bình Định là lễ hội mà mỗi năm chỉ diễn ra 1 lần. Đặc biệt hơn nữa là lễ hội Chợ Gò này đúng vào ngày mùng một tết âm lịch vì vậy thu hút rất nhiều người tham gia trẩy hội. Đây là phiên chợ mang đậm nét văn hóa của miền đất Võ trời Văn Bình Định nói chung và của người dân huyện Tuy Phước nói riêng, có nguồn gốc từ thời anh em nhà Tây Sơn dựng cờ khởi nghĩa.
Mặc dù trời xuân lành lạnh, nhưng ngay từ tờ mờ sáng, dòng người từ khắp các vùng quê trên địa bàn huyện và những huyện, thị xã, thành phố lân cận cùng du khách thập phương đã tấp nập cùng nhau hội tụ về trung tâm Chợ Gò, với nguyện ước không chỉ hái lộc về nhà mà còn là dịp để họ thăm hỏi, chúc nhau lời cầu chúc năm mới an khang, thịnh vượng, tràn đầy niềm vui và hạnh phúc.
Không khác là mấy so với mọi năm, phiên chợ độc đáo của tết Việt bán nhiều mặt hàng, nhưng chính vẫn là trầu cau, đu đủ, muối, gạo, các loại rau xanh, củ quả. Len lỏi trong những mặt hàng truyền thống này còn có mặt hàng hải sản tươi sống (cá, tôm, cua), thịt gia súc (heo, bò)… Vì thế, “menu” ở phiên chợ thêm phong phú, song vẫn giữ nét mộc mạc truyền thống.
- Nguồn gốc lễ hội Chợ Gò
Cứ mỗi độ Tết đến, hàng ngàn du khách thập phương và bà con quanh vùng chợ Gò thuộc thôn Phong Thạnh lại nô nức chuẩn bị cho phiên chợ vui xuân chỉ có duy nhất vào ngày đầu năm mới. Không ai xác định rõ lễ hội chợ Gò có từ bao giờ, chỉ biết nó đã trở thành phong tục truyền thống gắn liền với nếp sinh hoạt cộng đồng và là nét đẹp văn hóa đặc trưng khi mỗi tín đồ du lịch nhắc đến ngày Tết Bình Định.
Tương truyền rằng, vùng Trường Úc ngày xưa là nơi quân Tây Sơn đóng giữ để bảo vệ cảng Thị Nại và thành Hoàng Đế. Tết đến, Hoàng đế Quang Trung ban chỉ dụ cho phép mở phiên chợ Gò từ mùng 1 đến mùng 3 để người dân bản địa có nơi tụ hội vui xuân sau chiến tranh, đồng thời để ba quan tướng sĩ vơi bớt nỗi nhớ gia đình. Không giống những phiên chợ khác, lễ hội Chợ Gò được tổ chức không đơn thuần để kinh doanh, mua bán mà là nơi trao nhau chút lộc đầu xuân, chúc phúc cho mọi người mọi nhà năm mới sức khỏe, bình an và may mắn. Đồng thời, lễ hội còn tạo niềm hứng khởi và động lực tinh thần cho mọi người trước thềm năm mới sắp đến.
Lễ hội Chợ Gò là phong tục truyền thống của người dân Quy Nhơn, Bình Định mỗi dịp Tết đến
Khám phá nét đặc sắc trong lễ hội Chợ Gò
2.1. Du xuân lễ hội Chợ Gò hái lộc đầu năm
Lễ hội Chợ Gò có tính chất của một ngày hội vui xuân hơn là phiên họp chợ đầu năm. Từ sáng sớm, người dân quanh vùng vận chuyển đến chợ những nông sản tươi ngon vừa thu hoạch trước Tết từ trái cây, gánh rau, buồng cau, xấp trầu cho đến mấy cặp gà, thau cá đồng tươi sống... Ở đây cái gì họ cũng bán nhưng được mua nhiều nhất vẫn là trầu cau, đu đủ và trái sung mang ý nghĩa về một năm mới tài lộc, đủ đầy, hạnh phúc.
Điều khiến du khách thích thú khi đến lễ hội chợ Gò là hầu như người ta không đặt nặng chuyện kinh doanh, buôn bán cũng không có sự thách trả hay cãi vã thường thấy. Mọi người đến đây chủ yếu là vui chơi giải trí, gặp mặt bạn bè để cùng chia nhau chút lộc đầu xuân, chúc phúc cho năm mới đầy may mắn, an khang thịnh vượng.
Trầu cau, đu đủ và trái sung là món được mọi người mua nhiều nhất
Cô gái mua trầu cau về cúng ông bà cũng là mua cái duyên lành đầu năm. Còn cô, khi đã thắm duyên tình, cũng lại tiếp tục gánh ca dao đi bán chợ Gò: “Đầu xuân đón lộc cầu duyên/ Trầu cau em gánh đi phiên chợ Gò”. Có những cụ bà như cụ Nguyễn Thị Ý (70 tuổi) đã hơn 30 lần “gánh” hàng trầu cau về cho phiên chợ, không năm nào thiếu, chia sẻ: “ Bán trầu cau là lấy lộc đầu năm, rau muống là muốn gì được nấy, đu đủ là đầy đủ cả năm, còn bán muối với ước mong: Đầu năm mua muối, cuối năm mua vàng” .
Ngoài các hoạt động bán buôn, Chợ Gò còn là nơi để các chị em xúng xính váy mới, áo hoa đi dạo tận hưởng không khí đầu xuân. Giữa dòng người tấp nập, tôi bắt gặp hình ảnh những người phụ nữ xinh đẹp chụp ảnh cho nhau thật vui vẻ, hỏi ra mới biết họ đến từ Quy Nhơn, tham dự Hội Chợ Gò với mong muốn phiên chợ sẽ ngày càng thu hút và trở thành điểm đến thú vị cho du khách gần xa. Nguyễn Thị Loan, ở Quy Nhơn chia sẻ: Đây là lần đầu tiên tôi tham dự phiên chợ này. Những hàng hóa vô cùng tươi ngon, rất thích mắt. Chắc chắn năm sau tôi sẽ rủ bạn bè đi cùng”.
2.2. Tham gia trò chơi dân gian đậm nét văn hóa đất võ Bình Định
Đặc biệt khi du lịch Quy Nhơn vào đầu năm, lễ hội Chợ Gò còn là dịp để bạn khám phá những trò chơi dân gian truyền thống đặc trưng miền đất võ như đập bong bóng, múa lân, đánh cờ, hát tuồng, lô tô, bài chòi đối đáp... Tất nhiên không thể thiếu những màn giao lưu võ cổ truyền tôn vinh truyền thống miền đất Tây Sơn Bình Định cũng như việc huấn luyện quân sĩ dưới thời vua Quang Trung Nguyễn Huệ.
Nhiều trò chơi dân gian truyền thống như múa lân, đánh cờ, hát tuồng, lô tô, bài chòi đối đáp... được tổ chức xuyên suốt lễ hội
Màn biểu diễn múa võ cổ truyền truyền thống đất Tây Sơn
2.3. Mua sắm sản vật dân dã Bình Định
Bên cạnh mua bán cầu lộc, tham gia lễ hội chợ Gò còn là dịp để bạn thưởng thức các món ẩm thực nổi tiếng xứ Bình Định như chả ram tôm đất, bún rạm, nem chua chợ Huyện, bánh xèo tôm nhảy… Bên cạnh đó, bạn còn có thể mua về làm quà cho gia đình người thân những món đặc sản nức tiếng đất võ như bánh hồng Quy Nhơn, bánh ít lá gai hay mực ngào đường v.v...
Đặc sản tré trứ danh Bình Định
3. Ý nghĩa lễ hội chợ Gò đối với đời sống tinh thần người dân Bình Định
Không đơn giản là nơi vui chơi, lễ hội chợ Gò còn là nét đẹp văn hóa truyền thống, chứa đựng ý nghĩa thiêng liêng trong đời sống tinh thần người dân Bình Định. Đây là dịp mà các thành viên trong gia đình dành thời gian bên nhau, xóa tan bao muộn phiền lo toan trong năm cũ để cùng vui xuân, trao nhau những lời hỏi han chân thành và câu chúc về một năm mới tốt lành hạnh phúc.
Mặc dù hiện nay lễ hội chợ Gò chỉ diễn ra vỏn vẹn trong hai ngày mùng 1 và mùng 2 Tết, nhưng những khoảnh khắc đẹp đẽ cùng giá trị bản sắc văn hóa truyền thống sẽ luôn gắn chặt vào tiềm thức của mỗi người con đất võ thân thiện, mến khách.
Ngày xuân, nắng vàng ươm dễ chịu, du khách gần xa xúm xính áo hoa, ai cũng nhẹ nhàng và tươi cười, đây là một nét đẹp rất riêng và cuốn hút của phiên chợ. Người đi hội chợ mua bán lấy may không mặc cả, không cò kè bớt một thêm hai như chợ hàng hoá ta thường thấy. Tham quan Chợ Gò, du khách còn được mua các sản vật của địa phương như trầu cau, vôi Trường Úc, cá tôm tươi được đánh bắt trên đầm Thị Nại, bánh ít lá gai, nem chợ Huyện, rượu nếp và rượu gạo Trường Úc… Năm nay, cùng với các lễ hội khác mang đậm bản sắc văn hóa miền đất võ như: lễ hội Đống Đa Tây Sơn, lễ hội đua thuyền tại Gò Bồi, Phước Hòa, Tuy Phước, Ban Tổ chức lễ hội Chợ Gò Trường Úc Xuân Quý Mão 2023 còn tổ chức lồng ghép thêm những trò chơi dân gian đặc sắc và vui nhộn như: Múa lân, hô bài chòi, hát bội, thi đấu cờ người, biểu diễn võ cổ truyền,… đã thu hút hàng ngàn người đến tham quan, vui chơi, du xuân cũng như tìm hiểu về một trong những phiên chợ độc đáo nhất Việt Nam.
Nếu có dịp đến thăm Bình Định ngày đầu năm, lễ hội chợ Gò độc đáo một năm chỉ có một lần chắc chắn sẽ mang đến cho bạn những trải nghiệm đầy mới mẻ và thú vị tại miền đất võ.
