Chùa Long Đọi Sơn nằm trên đỉnh núi Đọi, trong khuôn viên 2 ha vườn rừng, chùa có tên chữ là Diên Linh tự, tương truyền được vua Lý Thánh Tông và Vương phi Ỷ Lan chủ trì xây dựng vào năm 1054. Đến đời Lý Nhân Tông, chùa tiếp tục được kiến thiết và xây dựng tháp Sùng Thiện Diên Linh từ năm 1118 đến năm 1121. Đầu thế kỷ XV, khi giặc Minh xâm lược nước ta, chùa và tháp đã bị phá hủy hoàn toàn. Dưới các thời Hậu Lê, Mạc, Nguyễn, chùa được xây dựng lại và tôn tạo liên tục, dần khôi phục được kiến trúc mang phong cách nghệ thuật thời Lý. Với những giá trị lịch sử văn hóa tiêu biểu, năm 1992, chùa được Nhà nước xếp hạng là di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia, năm 2017 được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt; bia Sùng Thiện Diên Linh cũng vinh dự được công nhận bảo vật quốc gia năm 2014.
Quần thể di tích quốc gia đặc biệt chùa Long Đọi Sơn là một trong các thắng cảnh nổi tiếng của Hà Nam nói riêng và của Việt Nam nói chung. Chùa Long Đọi Sơn hiện lưu danh 10 đời sư Tổ, là các hòa thượng trụ trì có nhiều công lao trong xây dựng chùa. Chùa Đọi Sơn, tên chữ Hán là Diên Linh Tự, thờ Phật, Bồ tát và các nhân vật có liên quan đến Phật giáo, các sư trụ trì của chùa và nhiều nhân vật lịch sử lớn như vua Lý Nhân Tông, Nguyên Phi Ỷ Lan – người có công xây dựng chùa; vua Lê Đại Hành, người đã chọn Đọi Sơn, Duy Tiên là nơi cày Tịch Điền năm 987.
Được xây dựng từ năm 1118 đến 1121. Thế kỷ 15, chùa bị giặc Minh tàn phá. Chùa được xây dựng lại và tu sửa nhiều lần vào các triều đại Hậu Lê, Mạc, Nguyễn. Tháng 3 năm 1947, một lần nữa chùa bị thực dân Pháp đốt phá và được xây dựng sau hòa bình lập lại ở miền Bắc. Hiện, chùa còn giữ được nhiều hiện vật có giá trị như: Bia Sùng Thiện Diên Linh - Bảo vật quốc gia. Năm 1992, chùa được công nhận là di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia, đến năm 2017 được công nhận là Di tích Quốc gia đặc biệt.
Ông Trần Kim Công, Chủ tịch UBND xã Tiên Sơn, Trưởng ban tổ chức Lễ hội chùa Long Đọi Sơn năm 2023 cho biết: Lễ hội chùa Long Đọi Sơn được tổ chức hằng năm với nhiều hoạt động văn hóa phong phú, đa dạng nhằm phát huy các giá trị lịch sử, văn hóa tốt đẹp của ông cha; tuyên truyền, quảng bá sâu rộng vùng đất và con người Hà Nam được hình thành và bồi đắp trong suốt chiều dài của lịch sử dân tộc với giá trị văn hóa, di sản đặc sắc của phật giáo đến đông đảo nhân dân và du khách thập phương. Để lễ hội năm nay được diễn ra thành công, đúng quy định, Ban Tổ chức đã lên kế hoạch tổ chức bài bản, công tác phối hợp trong tổ chức được tăng cường thực hiện một cách hiệu quả, đúng kế hoạch..
Quần thể Di tích chùa Đọi Sơn là một trong những thắng cảnh nổi tiếng của Hà Nam và trấn Sơn Nam xưa. Ngôi chùa cổ kính linh thiêng tọa lạc trên đỉnh núi Đọi được vua Lý Nhân Tông cho khởi dựng từ năm 1118 đến năm 1121 hoàn thành. Bảo Tháp Sùng Thiện Diên Linh cùng được xây dựng vào thời điểm này. Hiện Bia Sùng Thiện Diên Linh còn lại tại chùa đã được Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định công nhận là Bảo vật quốc gia – một trong những tấm bia cổ và lớn nhất hiện nay.
Lễ hội truyền thống chùa Long Đọi Sơn năm 2023 diễn ra trong 5 ngày, từ ngày 06-10/5 (tức ngày 17/3 đến 21/3 âm lịch), tưởng nhớ vị sư Tổ đời thứ năm là Hòa thượng Thích Chiếu Thường, người quê Đọi Lĩnh, có công lớn trong việc xây dựng và mở mang chùa Đọi.
Lễ hội chùa Long Đọi Sơn 2023 gồm 2 phần: Lễ khai mạc, dâng hương vào sáng 07/5. Riêng phần Hội (diễn ra liên tục trong 5 ngày) với nhiều hoạt động văn hóa, các nghi thức tâm linh truyền thống đặc sắc, không chỉ thỏa mãn nhu cầu tín ngưỡng của bà con phật tử xa gần, mà còn là dịp để du khách thập phương về chùa chiêm bái cảnh đẹp, tìm hiểu những nét đẹp văn hóa của lễ hội và những giá trị nổi bật của di tích, tôn giáo, góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa của di tích và lễ hội.
Lễ hội năm 2023, chùa Đọi đón khá đông du khách, các dịch vụ cũng sôi động không kém. Ông Trần Kim Công – Chủ tịch UBND xã Tiên Sơn cho biết, xã Tiên Sơn có trên 100 hộ đăng ký kinh doanh trong dịp lễ hội năm nay, trong đó đa phần là các mặt hàng ăn uống và các trò vui chơi có thưởng. Để đảm bảo an ninh trật tự, an toàn xã hội và an toàn vệ sinh thực phẩm, xã đã phối hợp với các ngành chức năng thành lập đoàn thanh kiểm tra, yêu cầu các hộ dân đăng ký mặt hàng kinh doanh và ký cam kết đảm bảo chất lượng dịch vụ.
Ông Trần Kim Công, Chủ tịch UBND xã Tiên Sơn, Trưởng ban tổ chức Lễ hội chùa Long Đọi Sơn năm 2023 cho biết: Lễ hội chùa Long Đọi Sơn được tổ chức hằng năm với nhiều hoạt động văn hóa phong phú, đa dạng nhằm phát huy các giá trị lịch sử, văn hóa tốt đẹp của ông cha; tuyên truyền, quảng bá sâu rộng vùng đất và con người Hà Nam được hình thành và bồi đắp trong suốt chiều dài của lịch sử dân tộc với giá trị văn hóa, di sản đặc sắc của phật giáo đến đông đảo nhân dân và du khách thập phương. Để lễ hội năm nay được diễn ra thành công, đúng quy định, Ban Tổ chức đã lên kế hoạch tổ chức bài bản, công tác phối hợp trong tổ chức được tăng cường thực hiện một cách hiệu quả, đúng kế hoạch..
Quần thể Di tích chùa Đọi Sơn là một trong những thắng cảnh nổi tiếng của Hà Nam và trấn Sơn Nam xưa. Ngôi chùa cổ kính linh thiêng tọa lạc trên đỉnh núi Đọi được vua Lý Nhân Tông cho khởi dựng từ năm 1118 đến năm 1121 hoàn thành. Bảo Tháp Sùng Thiện Diên Linh cùng được xây dựng vào thời điểm này. Hiện Bia Sùng Thiện Diên Linh còn lại tại chùa đã được Thủ tướng Chính phủ ký Quyết định công nhận là Bảo vật quốc gia – một trong những tấm bia cổ và lớn nhất hiện nay.
Lễ hội năm 2023, chùa Đọi đón khá đông du khách, các dịch vụ cũng sôi động không kém. Ông Trần Kim Công – Chủ tịch UBND xã Tiên Sơn cho biết, xã Tiên Sơn có trên 100 hộ đăng ký kinh doanh trong dịp lễ hội năm nay, trong đó đa phần là các mặt hàng ăn uống và các trò vui chơi có thưởng. Để đảm bảo an ninh trật tự, an toàn xã hội và an toàn vệ sinh thực phẩm, xã đã phối hợp với các ngành chức năng thành lập đoàn thanh kiểm tra, yêu cầu các hộ dân đăng ký mặt hàng kinh doanh và ký cam kết đảm bảo chất lượng dịch vụ.
