Thiền sư Nguyễn Minh Không, tên húy Nguyễn Chí Thành, là người làng Đàm Xá, tổng Đại Hữu, phủ Trường Yên (nay thuộc xã Gia Thắng và xã Gia Tiến, huyện Gia Viễn). Là một vị Thiền sư tài năng, có nhiều công lao đóng góp đối với đời sống chính trị, tư tưởng văn hóa Đại Việt thời Lý. Ông là một trong số ít các thiền sư được Đại Việt sử ký toàn thư ghi chép lại các sự kiện liên quan. Việc Thiền sư được phong làm Quốc sư, chức vị cao nhất trong hệ thống Tăng quan nhà Lý thể hiện rõ tầm quan trọng của ông trong lịch sử Phật giáo thời Lý nói riêng và lịch sử Phật giáo Việt Nam nói chung.

Thiền sư Nguyễn Minh Không từ đời thực đã bước vào đời sống dân gian đậm màu truyền thuyết và huyền thoại với rất nhiều quyền năng, có phép thuật tài ba và được coi là ông tổ y dược và ông tổ nghề đúc đồng. Xung quanh cuộc đời và sự nghiệp của Thiền sư Nguyễn Minh Không là một không gian văn hóa đậm chất lịch sử và huyền tích. Ông là một trong số rất ít những nhân vật lịch sử được dân gian phong Thánh (cùng với Hưng Đạo vương Trần Quốc Tuấn) và có vị trí đặc biệt trong lòng người dân cũng như văn hóa Việt Nam.

Sau khi Thiền sư mất, để tưởng nhớ công ơn, Vua Lý đã ban sắc thần dân thiên hạ, gia thần trong ấp, tất cả dân Đàm Xá hành lễ ở nơi Minh Không hóa, rước thần hiệu của ngài về lập thần miếu để thờ phụng … từ trên Sơn Tây đến Ái Châu đều thờ phụng ngài, lấy Đàm Xá làm nơi thờ chính. Đến nay có trên 570 nơi phụng thờ tại các địa phương trong cả nước. 

Đền thờ Thánh Nguyễn ở Đàm Xá từ lâu đã nổi danh là một trong những ngôi đền linh thiêng trên vùng đất Gia Viễn, được xưng tụng là một trong "Hoa Lư Tứ trấn". Tổng thể công trình nằm trên mảnh đất hơn 4000 m2 được xây dựng theo kiểu "Nội công ngoại quốc", "Tiền nhất hậu cung" với kiến trúc rất độc đáo và cổ kính thời Hậu Lê. Di tích lịch sử văn hóa đền Thánh Nguyễn đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia vào năm 1989.

Để thể hiện lòng tôn kính đối với vị Lý triều Quốc sư-thành thông lệ tại đền Thánh Nguyễn nhân dân tổ chức lễ hội trong các ngày từ ngày mùng 8-10/3 âm lịch. Thời gian mở hội không gắn liền với ngày sinh, ngày hóa của Đức Thánh Nguyễn; không gắn với mùa vụ mà được tổ chức vào mùa xuân với quan niệm dân gian mùa xuân là mùa của vạn vật sinh sôi nảy nở, con người như được tiếp thêm sức mạnh, bừng bừng sức xuân trong cuộc sống mới.

Lễ hội truyền thống đền Thánh Nguyễn mang đậm tính lễ hội lịch sử, văn hóa gắn liền với cuộc đời, sự nghiệp và truyền thuyết về Thiền sư Nguyễn Minh Không; giữ một vai trò đặc biệt quan trọng trong đời sống văn hóa, tinh thần của cộng đồng, là sản phẩm sáng tạo thể hiện sự gắn kết cộng đồng. 

Những năm gần đây, với sự tôn kính của nhân dân với Đức Thánh Nguyễn, để gìn giữ di tích, gìn giữ nét văn hóa độc đáo, phát huy giá trị lịch sử truyền thống, lễ hội đền Thánh Nguyễn đã được tổ chức hàng năm.