
“Khô già già” theo tiếng Hà Nhì có nghĩa là “bội thu”. Theo phong tục, Lễ hội được tổ chức từ ngày Thìn (ngày con rồng) đến ngày Thân (ngày con khỉ) của tháng 6 âm lịch hàng năm với mong muốn thần đất, thần rừng, thần nước, thần tình duyên bảo vệ con người khỏe mạnh, phù hộ cho cuộc sống ấm no, hạnh phúc, chăn nuôi phát triển, mùa vụ bội thu.
|
Mâm lễ vật để cúng thần linh. (Ảnh:Dantocmiennui) |
Lễ hội cầu mùa của người dân tộc Hà Nhì gồm phần lễ độc đáo và phần hội với các trò chơi dân gian mang đậm nét văn hóa của người dân tộc vùng cao. Địa điểm tổ chức lễ hội là bãi đất trống tại khu rừng cúng duy nhất, nơi mà mọi người già, trẻ, gái, trai đều có thể đến vui chơi trong ngày hội. Ngay từ sáng sớm ngày đầu tiên diễn ra lễ hội, bà con tiến hành công việc đi lấy cỏ tranh và tre lợp lại nhà, nơi diễn ra các hoạt động của lễ hội. Khi lễ hội đã được tập kết, những người đàn ông Hà Nhì cùng nhau sửa chữa, lợp lại mái nhà với ý nghĩa mỗi năm qua đi những cái mới sẽ mang lại điều tốt đẹp cho bản làng.
Ngày thứ hai của lễ hội là nghi lễ mổ trâu. Theo quan niệm của người Hà Nhì, con trâu mổ trong ngày này đã được chọn kỹ lưỡng trước 1 tháng diễn ra lễ hội. Trâu được chọn phải là trâu đực mới lớn, khỏe mạnh và được chăm sóc cẩn thận cho đến ngày làm lễ. Khi trâu được mổ xong, sẽ tiến hành chia tất cả các phần thịt đều nhau cho cả làng bản. Mỗi gia đình tham gia buổi lễ sẽ lập một mâm lễ vật gồm thịt trâu, rượu và các sản vật làm được của gia đình như: Thịt lợn, thị gà, trứng, lạc, đỗ tương, bí, dưa chuột… rước từ nhà ra rừng góp với làng, bày tỏ lòng thành kính, biết ơn sâu sắc đến các đấng thần lình đã che chở cuộc sống, phù hộ cho dân làng.
Mục đích của nghi lễ này là cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, dân bản có cuộc sống ấm no. Đồng thời cũng là bày tỏ lòng biết ơn thần linh và cầu mong thần linh bảo vệ cho tất cả những người đến tham dự lễ hội, tham gia vào các trò chơi được an toàn.
Chia thịt trâu cho các hộ gia đình trong thôn.
Ngày thứ ba của lễ hội, sáng sớm, những người đàn ông Hà Nhì sẽ tổ chức đi lấy gỗ và dây trên rừng về làm 2 trò chơi quan trọng là đu quay và đu dây. Cây gỗ và dây đu phải được chọn lựa kỹ càng và chắc khỏe. Chiều tối, thầy cúng cùng đại diện các gia đình trong thôn chuẩn bị mâm lễ mang ra lán thờ để cùng làm lễ cúng thần linh. Vị trí làm lễ là cột đu quay và đu dây. Mục đích của nghi lễ này là cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, dân bản có cuộc sống ấm no. Đồng thời cũng là bày tỏ lòng biết ơn thần linh và cầu mong thần linh bảo vệ cho tất cả những người đến tham dự lễ hội, tham gia vào các trò chơi được an toàn. Sau lễ cũng, đồng bào dân tộc tại đây sẽ kiêng không chặt cây, cắt cỏ, băm chặt 3 ngày.
Trong phần hội, có sự tham gia của dân bản và du khách đến tham quan hòa chung vào không khí tưng bừng, đậm đà bản sắc dân tộc vùng cao của người Hà Nhì. Các trò chơi như đẩy gậy, đu quay, kéo co, nhảy bao bố. Trong lễ hội Khô già già, các chàng trai, cô gái Hà Nhì không chỉ đến tham gia lễ hội mà còn đến để kết bạn, tìm người yêu thương, bạn đời của mình.
Lễ hội Khô già già là một nét đặc sắc trong văn hóa của đồng bảo dân tộc vùng núi gắn liền với đời sống và sản xuất nông nghiệp của con người nơi đây. Đây còn là một phần quan trọng trong cuộc sống tinh thần của người Hà Nhì. Năm 2014, lễ hội này đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia mang đậm bản sắc dân tộc vùng cao, là một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần của người Hà Nhì.