Lễ hội Làng rèn Tây Phương Danh – sự biết ơn những người thợ làng rèn

Lễ hội Làng rèn Tây Phương Danh là một lễ hội truyền thống được tổ chức long trọng và trang nghiêm. Cả người dân địa phương và những người con xuất thân từ làng rèn dù có sinh sống ở xa đến đâu cũng đều cố gắng trở về quê hương để tham dự.

Làng nghề Rèn Tây Phương Danh nằm trên địa bàn phường Đập Đá, thị xã An Nhơn, cách Quy Nhơn khoảng 30km, nghề rèn có mặt ở Tây Phương Danh đã có đến 300 năm tuổi. Thời này khi nông nghiệp phát triển mạnh mẽ nên khắp nơi rất cần những thứ dụng cụ rèn làm từ kim khí. Cụ tổ là ông Đào Giã Tượng đem nghề từ phương Bắc đến dạy cho người dân Bình Định vừa làm kế mưu sinh cho bà con trong vùng, đồng thời hỗ trợ sản xuất. Rồi từ đấy nghề rèn duy trì và ngày một phát triển.

Ở làng rèn Tây Phương Danh nhiều người vẫn nói rằng, nghề rèn là nghề nặng nhọc, đòi hỏi sức khoẻ cùng sự khéo léo. .. Để cho ra được sản phẩm hoàn thiện, người thợ rèn Tây Phương Danh phải làm qua khá nhiều công đoạn, từ công đoạn ra sản phẩm đến gia công trong lò. Trong mỗi công đoạn đều đòi hỏi người thợ phải có sức khoẻ, tay nghề vững vàng cùng tấm lòng với nghề mới tạo ra những sản phẩm có chất lượng cao nhất. Dù khó khăn là vậy, Song mỗi người thợ ở Tiến Lộc đời này qua đời kia luôn có ý thức làm nghề và gìn giữ nghề của ông cha.

1. Thời gian & địa điểm tổ chức Lễ hội Làng rèn Tây Phương Danh

Tọa lạc tại phường Đập Đá, thị xã An Nhơn, với khoảng cách 30km từ Quy Nhơn, nghề rèn đã tồn tại ở Tây Phương Danh được hơn 300 năm. Hiện nay, Làng rèn Tây Phương Danh có hơn 300 hộ dân trong tổng số 436 hộ đang hoạt động trong lĩnh vực rèn kim loại. Không chỉ về số lượng, sản phẩm rèn của làng cũng đã được cải thiện về chất lượng và đa dạng về loại hình, tuy nhiên, nhiều nhất vẫn là các công cụ nông nghiệp phục vụ cho sản xuất nông nghiệp.

Lễ hội Làng rèn Tây Phương Danh diễn ra hàng năm vào những ngày 12, 13 và 14 của tháng Hai âm lịch tại làng Tây Phương Danh (thị trấn Đập Đá, An Nhơn, Bình Định). Đây là một lễ hội truyền thống, thể hiện tinh thần “uống nước nhớ nguồn” của các nghệ nhân làng rèn đối với cụ tổ sáng lập và những người tiền bối trong nghề.

Vào lúc 4 giờ sáng ngày 12/2 âm lịch, các vị bô lão trong làng nghề đã có mặt với những bộ lễ phục trang trọng cùng những người dân trong nghề, tất cả đứng trang nghiêm trước bàn thờ Tổ cùng các bậc tiền nhân đã khai sinh ra nghề, đồng thanh khấn nguyện cho dân làng được an bình, thịnh vượng, đồng thời bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với công ơn của những thế hệ cha ông ông đi trước. Sau đó, cả một vùng Tây Phương Danh sẽ tưng bừng hẳn lên bởi tiếng tiếng trống, tiếng nhạc, tiếng hát, tiếng reo hò và cười vang của người trẩy hội trong suốt 3 ngày đêm. Lễ hội làng Rèn thu hút người dân lân cận và khách thập phương bởi các hoạt động văn hóa nghệ thuật sôi nổi như các trò chơi dân gian kéo co, đập ấm... Hát bộ truyền thống,  hay các chương trình văn nghệ quần chúng do lực lượng thanh niên tổ chức. 

2. Nguồn gốc của Lễ hội Làng rèn Tây Phương Danh

Theo truyền thuyết của các người cao tuổi trong làng, nghề rèn đã tồn tại ở địa phương này được hơn 300 năm. Trong giai đoạn này, khi nông nghiệp phát triển mạnh, nhu cầu về các công cụ nông nghiệp làm từ kim loại đã tăng cao. Trong thời kỳ đó, một nhân vật quan trọng là ông Đào Giã Tượng đã đem nghề rèn từ phương Bắc và truyền dạy cho cộng đồng địa phương, góp phần không chỉ tạo ra nguồn sống cho bà con trong vùng mà còn phục vụ cho sản xuất. Từ đó, nghề rèn đã được duy trì và ngày càng phát triển.

Nhằm tưởng nhớ và tri ân những người khai sinh nghề rèn tại vùng này, cộng đồng Tây Phương Danh hợp sức tổ chức mỗi năm một lễ hội đặc biệt, được gọi là Lễ hội làng rèn, kéo dài trong vòng 3 ngày, từ ngày 12-2 theo lịch âm. Lễ hội này không chỉ tập hợp những hộ gia đình đang làm nghề rèn trong khu vực mà còn thu hút sự tham gia của những nghệ nhân rèn từ khắp tỉnh.

Hơn nữa, lễ hội cũng thu hút sự tham gia của các nghề có liên quan đến rèn, như nghề sắt. Nhiều gia đình đã tiếp tục truyền thống rèn sắt của làng mình và lập nghiệp ở xa, nhưng họ vẫn dành thời gian trở về quê hương để tham gia vào lễ hội và chia vui cùng bà con.

3. Điểm đặc sắc của Lễ hội Làng rèn Tây Phương Danh

Sau đó, trong suốt 3 ngày và đêm tiếp theo, toàn bộ vùng nông thôn trở nên sôi động với nhiều hoạt động văn hóa và nghệ thuật, bao gồm hát bộ truyền thống, các trò chơi dân gian như kéo co, đập ấm, cùng các chương trình văn nghệ quần chúng biểu diễn bởi thanh niên địa phương.

Trong những ngày diễn ra lễ hội tại Tây Phương Danh, du khách có thể thấy cả một vùng quê rạng ngời, với các con đường làng được trang trí xinh đẹp và mọi người trên đường đi trẩy hội mặc những bộ trang phục đẹp rạng rỡ. Đặc biệt, mỗi ngôi nhà đều hương khói ấm cúng, là biểu tượng của tôn kính đối với cụ tổ của nghề rèn. Từ năm 2003, ngành Văn hóa tỉnh đã đầu tư kinh phí và hỗ trợ việc tổ chức lễ hội cho làng rèn, do đó, từ đó đến nay, lễ hội đã được mở rộng và tổ chức quy mô lớn hơn.

4. Phát triển gắn với du lịch:

Việt Nam đã trở thành thành viên đầy đủ của Tổ chức thương mại thế giới (WTO) nên thị trường nước ngoài đã được mở cửa, sản phẩm nghề thủ công mỹ nghệ đã có mặt ở các quốc gia trên thế giới.

Tuy nhiên, sản phẩm của làng nghề truyền thống Tây Phương Danh mới chủ yếu có mặt ở thị trường Lào và Campuchia thông qua những giao thương mua bán . Chưa thể xuất khẩu ra được những nước lớn trên thế giới. Đó là bài toán đặt ra, phải nâng cao công nghệ, kỹ thuật, chất lượng sản phẩm nhằm đưa sản phẩm ra nước ngoài

Ngoài các lợi thế từ cảnh quan tự nhiên cùng nét văn hoá dân tộc độc đáo, làng nghề truyền thống Tây Phương Danh có sức hấp dẫn đặc biệt đối với du khách vì An Nhơn là một vùng văn hoá lịch sử Chăm Pa như Thành Hoàng Đế ( Thành Đồ Bàn ) , Tháp Cánh Tiên , Chùa Thập Tháp , Chùa Thiên Hưng  Đến với làng nghề Tây Phương Danh du khách không chỉ được chiêm ngưỡng cảnh quan mà còn được thăm nơi sản xuất, trực tiếp được trò chuyện với những người thợ thủ công, đặc biệt là được tự tay tạo ra sản phẩm.

Việc phát triển làng nghề gắn với du lịch góp phần đẩy mạnh tiêu thụ hàng hoá địa phương và giải quyết được việc làm tăng thu nhập cho nhân dân. Hơn nữa phát triển làng nghề cũng giúp cho ngành du lịch đưa được hình ảnh của Tây Phương Danh ra nước ngoài bằng những sản phẩm của các làng nghề Việt Nam.

Đến với Làng rèn trong những ngày lễ hội. Du khách sẽ thấy một vùng quê rạng rỡ với đường làng ngõ xóm sạch sẽ, nam thanh nữ tú trang phục chỉnh tề. Trang phục đẹp rộn ràng khắp các nẻo đường đi lễ hội. Và đặc biệt, nhà nào cũng nghi ngút khói hương ấm áp tưởng nhớ ông cố nghề rèn. Từ năm 2003. Sở Văn hóa tỉnh đã đầu tư cho làng rèn cũng như hướng dẫn tổ chức lễ hội. Nên từ đó, các hoạt động của lễ hội diễn ra với quy mô lớn hơn.

Hy vọng rằng qua bài chia sẻ này, các bạn đã có thêm thông tin hữu ích và sâu sắc hơn về văn hóa độc đáo của vùng đất Bình Định.