Ngày 15/2 (tức mùng 6 tháng Giêng năm Giáp Thìn), tại Đình Phục Cổ, xã Minh Hòa, huyện Yên Lập tổ chức Lễ đón nhận di sản văn hóa phi vật thể quốc gia “Tập quán xã hội và tín ngưỡng Lễ mở cửa rừng của người Mường, huyện Yên Lập, tỉnh Phú Thọ và khai mạc lễ hội năm 2024. Tới dự có đồng chí Nông Quốc Thành, Phó cục trưởng Cục di sản Văn hóa, Bộ văn hóa thể thao và du lịch; đồng chí Hồ Đại Dũng, UVBTV Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Phú Thọ; đồng chí Nguyễn Thị Phương Hạnh, TUV, Bí thư Huyện ủy, đồng chí Hà Việt Hùng, Phó bí thư Huyện ủy, chủ tịch UBND huyện; đồng chí Bùi Hồng Hoàng, Phó bí thư Thường trực Huyện ủy; Các đồng chí trong BTV Huyện ủy; Văn phòng UBND Tỉnh, Lãnh đạo các phòng, ban, cơ quan, đơn vị, các xã thị trấn; đông đảo du khách thập phương đến dự.
Lễ hội mở cửa rừng được bà con người Mường tổ chức vào tháng Giêng hàng năm với mong muốn được thánh thần và Thành hoàng làng phù hộ cho một năm săn bắn, hái lượm và sản xuất bội thu, làng bản hòa thuận, vui vẻ, ấm no, đoàn kết…đây là sinh hoạt tín ngưỡng dân gian đặc trưng và độc đáo mang đậm giá trị lịch sử, gắn liền với quá trình tụ cư và phát triển của của dân tộc Mường, xã Minh Hoà, huyện Yên Lập
Tại lễ hội, du khách được hòa mình trong không khí các hoạt động phong phú mang đậm đà bản sắc văn hóa các dân tộc được kết hợp hài hòa giữa truyền thống và hiện đại trên cơ sở chọn lọc các giá trị tinh hoa của từng dân tộc. Lễ hội được duy trì hàng năm, trở thành lễ hội lớn của cả vùng. Tháng 11/2023, Tập quán xã hội và tín ngưỡng Lễ mở cửa rừng của người Mường, huyện Yên Lập được Bộ VH-TT&DL đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Tại buổi lễ, đồng chí Hồ Đại Dũng- Phó Chủ tịch UBND tỉnh và lãnh đạo Cục Di sản văn hóa, Bộ VH-TT&DL đã trao Giấy chứng nhận di sản văn hoá phi vật thể quốc gia “Tập quán xã hội và tín ngưỡng lễ mở cửa rừng của người Mường huyện Yên Lập” cho đại diện lãnh đạo huyện Yên Lập.
au hồi trống khai hội của lãnh đạo huyện, lễ hội diễn ra với hai phần gồm phần lễ và phần hội. Phần lễ tái hiện mô phỏng cuộc đi săn của các phường săn xưa. Bên cạnh các nghi thức lễ tế là phần hội tưng bừng náo nhiệt với các tiết mục văn nghệ dân gian như múa sênh tiền, hò đu, đâm đuống… và những trò chơi dân gian như kéo co, bịt mắt bắt vịt, thi đấu bóng chuyền.
Lễ hội Mở cửa rừng là lễ hội truyền thống của người Mường huyện Yên Lập, đã ăn sâu vào tiềm thức của mỗi người con dân tộc Mường nói riêng và các dân tộc trong huyện, trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu vào mỗi dịp đầu Xuân
Mỗi lần đi săn các tay thợ sẽ sử dụng chó săn được huấn luyện tìm theo dấu con mồi. Khi thú rừng trong vòng vây, các tay săn dần khép vòng vây, dùng gậy nhọn, cây lao chặn đánh, quây bắt muông thú. Sau khi các tay săn đưa con thú trở về điểm tập kết ban đầu, một hồi cồng kéo dài được cất lên, báo hiệu cuộc đi săn kết thúc.
Lễ hội Mở cửa Rừng thu hút nhiều người tham gia tự nguyện một cách rất vui vẻ. Nếu buổi hôm đó săn được thú, làng Mường vui mừng đánh cồng, gõ phách. Họ khiêng con thú đến sân miếu, sân đình. Ông mo thay mặt dân xã mặc áo thụng, đội mũ tai én làm lễ khấn vị thánh hoặc Thành hoàng phù trợ cho người dân mùa màng tươi tốt. Nếu không săn được thú gì, dân bản thay bằng dê, lợn, có khi là bò để cúng thần.
Bên cạnh các nghi thức lễ tế là phần hội tưng bừng náo nhiệt với các tiết mục văn nghệ dân gian như hát giang, hát ví, múa mỡi, múa sênh tiền, hò đu, đâm đuống… và những trò chơi dân gian như kéo co, đi cầu, chọi bi, thi đấu thể thao như bóng chuyền, bắn nỏ… m vang của tiếng nhạc, tiếng cồng chiêng, hòa cùng tiếng hò reo, nói cười làm bừng lên không khí vui tươi, sôi nổi, khích lệ tinh thần hăng say lao động trước một mùa khai sơn mới.
Lễ hội Mở cửa Rừng trở thành “món ăn tinh thần” không thể thiếu mỗi dịp xuân về của người Mường ở Phú Thọ. Đây là một hình thái sinh hoạt đặc biệt với tổng hòa văn hóa và nhiều loại hình nghệ thuật độc đáo, có vai trò quan trọng trong tích lũy, kế thừa và củng cố các giá trị về tính cố kết cộng đồng. Trong đó, hội đi săn thú là quan trọng nhất và mang tính cộng đồng rõ nét nhất, có ý nghĩa mở đầu cho một mùa làm ăn, lao động gặp nhiều may mắn, đem lại những kết quả tốt đẹp.
Sau một thời gian bị mai một, từ năm 2014 đến nay, Lễ hội Mở cửa Rừng được phục dựng và tổ chức gắn với Ngày hội Văn hóa-Thể thao và Du lịch huyện Yên Lập.
Tại lễ hội, nhiều tiết mục văn nghệ quần chúng, diễn xướng dân gian độc đáo của dân tộc Mường được tổ chức như múa trống đu, hò đu, múa mỡi, múa sênh tiền, đâm đuống, hát giang, hát ví… và những trò chơi dân gian như kéo co, đi cầu kiều, chọi bi, thi đấu thể thao như bóng chuyền, bán nỏ, đánh cờ tướng… và trưng bày một số trang phục, dụng cụ lao động, sản vật đặc trưng văn hóa Mường được tổ chức, tạo không khí tưng bừng phấn khởi trong ngày hội
Song hành cùng với những nỗ lực chung trong việc phục dựng và bảo tồn nét đẹp văn hóa độc đáo thì cấp ủy chính quyền và nhân dân trong huyện đã và đang xúc tiến xây dựng lễ hội thành sản phẩm du lịch văn hóa trải nghiệm hấp dẫn.
Với những giá trị độc đáo, Lễ hội Mở cửa Rừng của người Mường ở Phú Thọ đã được Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản Văn hóa Phi vật thể Quốc gia.
Đây được xem là động lực giúp cộng đồng người Mường nơi đây tiếp tục gìn giữ, bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa đặc sắc của Lễ hội Mở cửa Rừng./
