Xã Tiên Lục, huyện Lạng Giang (Bắc Giang) có cây Dã hương nghìn tuổi độc nhất vô nhị trên thế giới. Cuối xuân, khi hoa Dã hương bung nở cũng là thời điểm diễn ra Lễ hội Tiên Lục. Năm nay, lần đầu tiên Lễ hội được tổ chức quy mô cấp huyện gắn với công bố Quyết định của UBND tỉnh công nhận cụm di tích cây Dã hương, đình, đền, chùa xã Tiên Lục là “Điểm du lịch”.
Tuyến đường từ thị trấn Vôi đến xã Tiên Lục dài khoảng 11 km vừa được nâng cấp trải nhựa rộng rãi, phẳng đẹp đưa đoàn du khách chúng tôi đến tận chân cây Dã hương. Chủ tịch UBND xã Hoàng Văn Tuấn không giấu niềm vui khi chia sẻ về cây di sản Dã hương gắn với lễ hội Tiên Lục. Cây được xếp hạng Di sản quốc gia và được UNESCO công nhận là di sản thiên nhiên thế giới, là biểu tượng đặc sắc của thiên nhiên và cảnh quan văn hoá, là linh hồn của xã Tiên Lục... thu hút rất nhiều du khách đến thăm nhờ vẻ đẹp ấn tượng và những nét độc đáo hiếm thấy.
Lễ hội Tiên Lục
Cụm di tích Tiên Lục đã được Nhà nước công nhận là di tích Kiến trúc-Nghệ thuật cấp quốc gia từ năm 1989, bao gồm: Cây Dã hương, đình Viễn Sơn, chùa Phúc Quang, đền Thánh Cả (còn gọi là đền Tiên Lục), đình Thuận Hoà. Các địa điểm này nằm trọn vẹn trong diện tích khoảng 1 km2 với không gian thơ mộng, cảnh sắc thiên nhiên thoáng đãng, núi đồi nhấp nhô đậm chất vùng quê trung du Bắc Bộ.Nhằm phát huy giá trị cây di sản này cùng với cụm di tích kiến trúc - nghệ thuật (đình, đền, chùa), năm nay Lễ hội Tiên Lục được tổ chức nâng lên thành quy mô cấp huyện gắn với công bố Quyết định của UBND tỉnh công nhận cụm di tích cây Dã hương, đình, đền, chùa xã Tiên Lục là “Điểm du lịch”.
Trong một không gian vừa cổ kính, vừa tươi mới như vậy, đến với Lễ hội Tiên Lục, du khách được chiêm ngưỡng sự kỳ vĩ của Dã hương cổ thụ cao đến 36 m, tán rộng phủ hai sào đất, gốc cây gần chục người ôm mới xuể. Lá cây xanh tốt quanh năm, hương hoa tỏa khắp một vùng. Ngắm những chùm hoa nhỏ màu vàng nhạt bung nở dịu thơm như hoa dạ lan, hít “linh khí” cây cổ thụ và nghe những giai thoại xung quanh cây di sản, tìm hiểu nét văn hóa, tâm linh đặc sắc, du khách sẽ cảm nhận được sản phẩm du lịch độc đáo của vùng quê này.
Đình Viễn Sơn toạ lạc trên một sườn đồi thấp kề sát cây Dã hương cổ thụ. Đình được xây dựng vào thế kỷ XVIII (thời Lê), thờ 2 vị thành hoàng làng là Cao Sơn và Quý Minh đã có công trong các cuộc đánh giặc ngoại xâm đem lại sự yên bình cho đất nước. Đình có quy mô không lớn nhưng lại nổi bật về nghệ thuật chạm khắc, công phu kỹ càng đến từng chi tiết nhỏ. Chùa Phúc Quang nằm trên đỉnh đồi thông có từ thế kỷ thứ XVIII. Tổng thể ngôi chùa gồm 35 gian làm theo lối kiến trúc "nội công ngoại quốc". Trong chùa còn lưu giữ được nhiều pho tượng cổ quý giá.
Cùng tọa lạc trên đồi thông là đền Thánh Cả (đền Tiên Lục) nằm cách chùa Phúc Quang khoảng 30m, thờ 2 vị thần Cao Sơn và Quý Minh và có sắc phong do Vua Lê Cảnh Hưng ban tặng. Một điểm đến nữa là đình Thuận Hoà cách đồi thông chừng hơn 100m, kế sát là cây bàng quanh năm tỏa bóng mát. Đình được xây dựng vào khoảng thế kỷ thứ XVIII, thờ hai vị Cao Sơn - Quý Minh. Hiện nay trong đình còn lưu giữ nhiều đồ thờ có giá trị lịch sử.
Sáng ngày 8/5 (Tức ngày 19/3 năm Quý Mão), UBND xã Tiên Lục tổ chức lễ hội truyền thống và công bố quyết định của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận lễ hội Tiên Lục là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Tới dự có đồng chí Nguyễn Sĩ Cầm, Phó Giám đốc Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch; đồng chí Nguyễn Văn Long, Phó Chủ tịch Thường trực UBND huyện.
Lễ hội được tổ chức trang nghiêm mang diện mạo, sắc thái của lễ hội dân gian theo nghi thức cổ truyền, thu hút đông đảo người dân, du khách thập phương. Trước kia, lễ hội Tiên Lục được các giáp đứng ra tổ chức theo hình thức luân phiên. Lễ hội diễn ra vào ngày 8, 9 tháng Giêng, trải qua năm tháng, lễ hội Tiên Lục vẫn được duy trì từ đó đến nay song có sự thay đổi chuyển dịch về thời gian.
Lễ hội ngày nay được tổ chức ngày 18, 19, 20 tháng 3 Âm lịch. Hằng năm, lễ hội Tiên Lục được tổ chức tại Cụm di tích Tiên Lục (chùa Phúc Quang, đền Tiên Lục, đình Thuận Hòa, đình Viễn Sơn và cây Dã hương) và khu giếng Lẩm. Đây là quần thể di tích kiến trúc-nghệ thuật gồm có chùa Phúc Quang, đền Tiên Lục (còn gọi là đền Thánh Cả), đình Thuận Hòa, đình Viễn Sơn và cây Dã hương nghìn năm tuổi.
Đặc biệt nổi tiếng ở đây có cây Dã hương nghìn năm tuổi còn sừng sững cùng năm tháng. Vào thời Lê Cảnh Hưng thứ 44 (tức năm 1783), cây Dã hương đã được ban sắc phong là "Quốc chúa đô mộc Dã Đại vương" (cây Dã hương lớn nhất nước). Đến với Tiên Lục, du khách không những được tham quan, chiêm ngưỡng cụm di tích Tiên Lục cổ kính, linh thiêng, cây Dã hương nghìn năm tuổi mà còn được tìm hiểu về nghi lễ trong lễ hội truyền thống, trò chơi dân gian cùng các phong tục tập quán tốt đẹp của vùng đất này. Sau phần lễ là phần hội với nhiều trò chơi dân gian độc đáo như chơi đu, kéo co, chọi gà..., với sự tham gia của đông đảo nhân dân cùng du khách thập phương. Đặc biệt là tục kéo chữ "Thiên hạ Thái bình" và trò chơi cướp cầu là đặc sắc nhất trong phần hội. Tục kéo chữ là cuộc thi tài, khéo, thi đẹp của các trai đinh trước sự chứng kiến của nhân dân và du khách thập phương thể hiện ước nguyện về cuộc sống thái bình, ấm no, hạnh phúc. Trò cướp cầu ở Tiên Lục mang đậm những nét tâm linh của cư dân trồng lúa nước định canh, mang nhiều yếu tố phồn thực, rèn luyện sức khỏe, thỏa mãn tâm linh cầu cho một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu. Tục cướp cầu còn thể hiện tình đoàn kết, gắn bó giữa các thành viên trong thôn, xóm và biểu tượng sự gắn kết cộng đồng dân cư.
Nhằm bảo tồn, kế thừa, phát huy những giá trị tích cực của di sản văn hóa lễ hội Tiên Lục là góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã quyết định đưa lễ hội Tiên Lục vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
