_{Lễ Obon: Hòa Quyện Giữa Truyền Thống và Tinh Hoa Văn Hóa Nhật Bản}

Lễ Obon, một trong những lễ hội truyền thống lâu đời nhất của Nhật Bản, không chỉ là dịp để người dân tưởng nhớ, hướng về tổ tiên mà còn là thời điểm để tôn vinh những giá trị văn hóa, tinh thần sâu sắc đã được gìn giữ qua nhiều thế hệ.

Nguồn gốc và ý nghĩa của lễ Obon

Lễ Obon thường được diễn ra vào tháng 8 dương lịch hàng năm, tùy theo vùng miền tại Nhật Bản. Đây là dịp để người Nhật tỏ lòng kính trọng, biết ơn đối với tổ tiên đã khuất. Theo truyền thuyết, vào thời gian này, linh hồn của những người đã mất sẽ trở về thăm gia đình, và các nghi lễ được tổ chức để chào đón họ.

Tên chính thức của lễ hội Obon là Urabone hoặc Urabon, bắt nguồn từ thuật ngữ Phật giáo “Urabanna,” có nghĩa là “treo ngược” trong tiếng Phạn. Tuy nhiên, trong tiếng Nhật, “Obon” có nghĩa là “cái khay.” Một giả thuyết cho rằng các khay dùng để đặt đồ cúng cho linh hồn đã dẫn đến cách gọi tên này. Do sự nhầm lẫn giữa “Urabon” và “Obon,” lễ hội này đã được biết đến với cái tên hiện tại.

Lễ Obon không chỉ mang ý nghĩa tôn giáo sâu sắc mà còn phản ánh tinh thần “omoiyari” – sự quan tâm, thấu hiểu và tôn trọng lẫn nhau. Đối với người Nhật, đây là dịp để thắt chặt mối liên kết gia đình, cộng đồng và xã hội. Obon là khoảnh khắc mà quá khứ và hiện tại giao hòa, truyền thống và hiện đại cùng song hành, tạo nên một sự kết nối sâu sắc và đầy ý nghĩa.

Thời gian tổ chức Lễ hội Obon Nhật Bản

Trước ngày diễn ra lễ hội, người dân thường chuẩn bị rất nhiều thứ để tổ tiên về với con cháu an toàn và sau đó là an tâm trở về thế giới bên kia. Lễ hội Obon được tổ chức hai lễ chính là lễ Mukaebo (Đón các linh hồn) và lễ Okuribon (Tiễn các linh hồn) theo  trình tự nghi lễ như sau:

Ngày 12/8: Chuẩn bị đón tổ tiên. Vào trước ngày bắt đầu Obon, người ta thường trang trí dưa leo và cà tím cắm bằng que tăm hoặc đũa được gọi là “Ngựa linh thiêng”. Dưa leo là ngựa, cà tím là bò, có ý nghĩa là “những người đã khuất sẽ lên ngựa để nhanh chóng trở lại trần gian, sau đó sẽ cưỡi bò để thong thả từ từ quay trở về thế giới bên kia”.

Ngày 13: Lễ đón các linh hồn. Vào chiều tối, người ta đặt những cây đèn thắp sáng trước bàn thờ và đốt những cuống gai đã tước trước vỏ ở vườn và cổng. Đây được gọi là “Lửa đón” để giúp các linh hồn thấy đường trở về nhà. Người ta cho rằng, linh hồn người đã khuất sẽ cưỡi đám khói từ ngọn lửa này để quay trở về trần gian. Nhờ đám khói này mà linh hồn người đã khuất sẽ không bị lạc đường và có thể quay về nhà mình an toàn, vì vậy đám khói này còn có vai trò như là vật chỉ đường “Michishirube”.

Ngày 14,15: Khoảng thời gian các linh hồn ở lại nhà. Vào thời gian này rất nhiều người trong các gia đình thường đi viếng mộ. Họ thường dọn dẹp các mộ phần cho sạch sẽ, dâng hoa, thắp hương, dâng nước để thờ cúng tổ tiên. Sau đó những người thân thuộc, họ hàng trong gia đình lại tập trung lại và cùng nhau ăn uống. Một số gia đình còn thờ cúng tại nhà. Đây cũng là thời điểm bắt đầu các sự kiện ngoài đường phố.

Ngày 16: Lễ tiễn các linh hồn. Ngày cuối cùng của lễ Obon. Ngày này là ngày lại tạm biệt tổ tiên. Lúc này người ta lại đốt lửa “Lửa tiễn đi” tại đúng vị trí đốt “Lửa đón” để thắp sáng đường tiễn các linh hồn về với thế giới bên kia.

Khác với lễ hội Vu lan tại nước ta được tổ chức vào cùng một thời gian, người dân Nhật Bản tổ chức lễ hội Obon tùy thuộc vào từng vùng miền khác nhau. Do người dân ở các tỉnh khác nhau sử dụng lịch cũng như phong tục tập quán khác nhau nên thời gian diễn ra lễ hội Obon không cố định. Lễ hội Obon Nhật Bản có đến 3 mốc thời gian tổ chức tùy theo địa phương:

Các nghi thức và hoạt động trong ngày lễ Obon 

Lễ Obon thường bắt đầu với nghi thức Mukaebi, đốt lửa để chào đón linh hồn tổ tiên trở về. Những gia đình Nhật Bản sẽ chuẩn bị Butsuban – bàn thờ nhỏ trong nhà, bày biện hoa quả, trà và các món ăn yêu thích của người đã khuất để thể hiện lòng thành kính. Đây là một trong những nghi lễ quan trọng nhất của lễ hội, thể hiện sự tôn trọng và lòng biết ơn đối với tổ tiên.

Bên cạnh đó, Bon Odori – điệu nhảy truyền thống trong lễ Obon, là một phần không thể thiếu. Điệu nhảy này thể hiện niềm vui, sự hân hoan đồng thời cũng là cách người Nhật bày tỏ lòng biết ơn đối với cuộc sống. Bon Odori mang đến không khí lễ hội vui tươi, gắn kết cộng đồng qua những bước nhảy nhẹ nhàng, uyển chuyển trong trang phục yukata. Mỗi vùng miền có những điệu nhảy và bài hát đặc trưng, góp phần làm phong phú thêm không khí lễ hội.

Kết thúc lễ Obon, người Nhật tổ chức nghi lễ Okuribi, đốt lửa để tiễn đưa linh hồn tổ tiên trở về cõi vĩnh hằng. Nghi lễ này thường diễn ra vào đêm cuối cùng của lễ hội. Ngoài việc đốt lửa, người dân cũng thả đèn hoa đăng trên sông với mong ước đưa đường cho linh hồn. Hình ảnh những chiếc đèn lồng lung linh trôi theo dòng nước, phản chiếu ánh sáng dịu dàng lên bầu trời đêm, tạo nên khung cảnh huyền ảo và đầy cảm xúc, là một phần không thể thiếu trong lễ Obon.

_{^{Tinh thần Obon trong văn hóa Nhật Bản}}

Tinh thần của lễ Obon không chỉ gói gọn trong những nghi thức tôn giáo mà còn lan tỏa mạnh mẽ trong đời sống hàng ngày của người Nhật. Đó là sự kính trọng đối với tổ tiên, sự gắn kết giữa các thành viên trong gia đình, và lòng biết ơn đối với cuộc sống. Những giá trị này được thể hiện rõ nét qua cách người Nhật sống và làm việc, luôn đặt sự quan tâm đến người khác lên hàng đầu.

Lễ Obon cũng là dịp để cộng đồng thể hiện tinh thần đoàn kết, cùng nhau vượt qua khó khăn, cùng nhau chia sẻ niềm vui và nỗi buồn. Trong bối cảnh xã hội hiện đại với nhịp sống hối hả, lễ Obon nhắc nhở người Nhật giữ gìn và phát huy những giá trị truyền thống quý báu, đồng thời mang lại sự cân bằng và bình yên trong tâm hồn.

Người Nhật thường sử dụng thời gian lễ Obon để đoàn tụ gia đình, gặp gỡ bạn bè và tham gia các hoạt động cộng đồng. Đây là thời điểm để thư giãn, tìm lại sự kết nối với bản thân và với những người xung quanh. Lễ Obon còn là dịp để các thế hệ trong gia đình chia sẻ những câu chuyện, truyền lại những giá trị văn hóa và lịch sử từ thế hệ này sang thế hệ khác.

_{^{Đặc sản ẩm thực trong lễ Obon}}

Lễ Obon không chỉ nổi bật với các nghi lễ mà còn với những món ăn truyền thống đặc sắc. Trong dịp lễ này, các món ăn thường được chuẩn bị với sự chăm chút đặc biệt, từ các món ăn chính cho đến các món tráng miệng. Một số món ăn phổ biến trong mùa lễ Obon bao gồm các món ăn từ cá, rau củ và các loại bánh.

Món ăn truyền thống trong lễ Obon thường được chế biến từ những nguyên liệu tươi ngon và được nêm nếm theo phong cách đặc trưng của người Nhật. Ví dụ như các món ăn từ cá hồi nướng, cá ngừ sống, và các loại rau củ như dưa chuột và cà rốt đều được yêu thích trong mùa lễ này. Bên cạnh đó, các món tráng miệng như bánh dày (mochi) và bánh đậu đỏ (anko) cũng thường xuất hiện trong các bữa tiệc lễ hội.

_{^{Lễ Obon trong kỷ nguyên hiện đại}}

Trong kỷ nguyên hiện đại, lễ Obon vẫn giữ được bản sắc truyền thống nhưng cũng đã có sự thay đổi để phù hợp với nhịp sống hiện đại. Các nghi lễ và hoạt động có thể được tổ chức theo nhiều hình thức khác nhau, từ các buổi lễ trang trọng đến các sự kiện cộng đồng vui tươi. Công nghệ và truyền thông xã hội cũng đóng vai trò quan trọng trong việc phổ biến các hoạt động và tinh thần của lễ Obon đến với nhiều người hơn.

Nhiều thành phố lớn ở Nhật Bản và các cộng đồng người Nhật ở nước ngoài đã tổ chức các sự kiện lễ hội Obon quy mô lớn, thu hút đông đảo người dân và du khách. Các hoạt động như diễu hành, biểu diễn văn nghệ, và triển lãm văn hóa đều được tổ chức để giới thiệu và quảng bá các giá trị văn hóa lâu đời của lễ hội. Sự kết hợp giữa truyền thống và hiện đại giúp lễ Obon trở nên sống động hơn, đồng thời giữ gìn và phát huy những giá trị văn hóa quý báu.