Trong lễ ăn mừng chiến thắng, người Nùng đã làm xôi bảy màu. Từ đó, họ chọn ngày 1/7 âm lịch làm ngày Tết cổ truyền của người Nùng. Cũng từ đó, món xôi này trở nên không thể thiếu trong ngày mừng lễ chiến thắng. Theo những người cao tuổi ở đây, mỗi màu xôi mang một sắc thái của cuộc kháng chiến năm xưa. Chẳng hạn, xanh lá chuối là màu của mùa xuân; đỏ thẫm là màu máu của những người đã anh dũng hy sinh, vàng là biểu tượng cho sự đau thương ly tán, đỏ tươi tượng trưng cho chiến thắng hào hùng của người Nùng Dín...

Truyền rằng, xưa triều đình nhà Hán (Trung Quốc) đưa quân đánh chiếm Mường Khương. Chúng chiếm đóng, giết người Nùng rất dã man. Do thế giặc mạnh nên sau một thời gian chống cự, đồng bào phải bỏ lại vùng đất của mình, rút lui theo dòng chảy của sông. Quân giặc tưởng người Nùng đã chạy trốn xa rồi nên không đuổi nữa, quay lại chiếm đóng mường, sau đó rút về nước, chỉ để lại một số người cai quản. Sau một thời gian ẩn nấp trong rừng, người Nùng đã củng cố lực lượng, quyết tâm đánh giặc để giành lại vùng đất của mình.

Tết mừng chiến thắng là tết lớn trong năm của dân tộc Nùng Dín, tỉnh Lào Cai. Đó là ngày người Nùng Dín nhớ về quá khứ gian khổ của tổ tiên, vượt qua sự truy đuổi của kẻ thù, sống bình yên trên vùng đất mới. Với đồng bào Nùng Dín ở Mường Khương, tết mừng chiến thắng còn là ngày tưởng nhớ đến Thất Lang Thần người đã có công phù trợ người Nùng đánh trận, che chở cho họ sống sót trước sự truy lùng của kẻ thù.

Tết mừng chiến thắng là tết lớn trong năm của người Nùng Dín

Được biết, ở Lào Cai người Nùng Dín cư trú tại 4 huyện: Mường Khương, Si Ma Cai, Bắc Hà và Bảo Thắng, họ tự gọi tên cho mình là Nùng dín. “Dín” có nghĩa là thoát nạn, tồn tại hay sống sót. Tên gọi về nhóm Nùng dín ở Lào Cai liên quan đến lịch sử di cư tộc người trong quá khứ.

Xa xưa các tộc người thiểu số sống chủ yếu ở vùng phương bắc Trung Quốc và một phần ở phía Đông bắc của Việt Nam. Tộc người Hán mạnh và tấn công các tộc người khác, do vậy người Nùng cũng rơi vào tình cảnh chạy nạn trước sự truy đuổi đó. Họ đi xuyên rừng, xuyên núi, xuyên qua những cánh rừng chuối, đi đến đâu họ phát chuối đến đấy để lấy lối đi và chui vào các hang đá ẩn nấp. Khi tộc người Hán đuổi theo đến khu vực sông Chảy, các khu rừng chuối mầm chồi mọc cao, người Hán cho rằng người Nùng đã trốn xa, nên rút quân về phía Bắc vào 30/6. Ngày 1/7 người Nùng lập đàn thờ, tổ chức cúng tạ ơn trời đất và rừng chuối che chở để họ được thoát nạn. Kể từ đây người Nùng Dín lấy ngày 1/7 Âm lịch hằng năm là ngày tết mừng chiến thắng.

Đồng bào thu xếp thời gian và công việc để mừng tết, vui chơi

Tết mừng chiến thắng là dịp để người dân Nùng Dín cúng thần linh thổ địa và tổ chức hội vui chơi sau những ngày lao động, sản xuất vất vả. Mọi công việc bộn bề tạm gác lại. đồng bào thu xếp thời gian và công việc để mừng tết, vui chơi, để anh em gia đình dòng họ, làng bản sum họp, động viên nhau trong làm ăn, sản xuất.

Vót đũa và nhuộm đỏ trong tết mừng chiến thắng

Thường cuối tháng 6 Âm lịch, không khí chuẩn bị tết mừng chiến thắng đã tưng bừng khắp các gia đình người Nùng Dín. Trong đó, cánh đàn ông trong nhà cất rượu, vót đũa mới. Họ vót đũa dùng trong những ngày Tết và đủ cả trong một năm. Đũa mới được vót bằng vầu già, một nửa đoạn gọt vuông chữ nhật, nửa còn lại vót tròn đầu và được nhuộm đỏ dùng quanh năm không mọt.

Ông Hoàng Xín Hòa, người Nùng Dín ở xã Nấm Lư, huyện Mường Khương, Lào Cai cho biết: Cuối tháng 6 nhà nào cũng vót cái đũa mới. Tối 30 người ta đã phải nhuộm bằng cây chàm. Gọi là chàm nhuộm đũa. Nó ra màu đỏ luôn. Sáng hôm sau người ta tế Thất Lang Thần, cũng là để bày tỏ luôn ở trên đàn tế trời luôn. Số đũa kia là đủ gia đình dùng quanh năm. Nếu mà ước đoán năm nay mình tổ chức đám cưới cho con mình sẽ vót nhiều hơn.

Tết mừng chiến thắng không thể thiếu rượu. Thứ rượu tự nấu bằng ngô nếp hoặc gạo nếp cẩm thơm ngon, được lựa chọn nguyên liệu tốt nhất trong năm để ủ nấu. Nam nữ thanh niên thì rủ nhau trữ củi, đổi công giã gạo, cắt cỏ cho trâu, ngựa, lấy thức ăn cho gia súc, gia cầm cho những ngày Tết để dành thời gian vui chơi.

Tết mừng chiến thắng không thể thiếu món xôi 7 màu

Trong ngày tết mừng chiến thắng của người Nùng Dín phải có món xôi bảy màu được chị em chế biến. Theo những người cao tuổi ở đây, thì mỗi màu xôi sẽ mang một sắc thái của cuộc kháng chiến năm xưa. Chẳng hạn, màu xanh lá chuối là màu của mùa xuân; màu đỏ thẫm là màu máu của những người Nùng đã anh dũng hy sinh, màu vàng là biểu tượng cho sự đau thương và ly tán, màu đỏ tươi tượng trưng cho sự chiến thắng hào hùng của những người Nùng Dín...

Các bà, các mẹ chuẩn bị quần áo mới cho con trẻ đón tết

Dịp này các bà, các mẹ chuẩn bị may quần áo mới, làm túi thêu hoa cho trẻ nhỏ chơi tết. Họ tranh thủ thêu thùa thổ cẩm, làm địu, làm tã cho con. Giáp tết, những quả trứng gà sẽ được luộc chín, sau đó họ nhuộm đỏ để làm quà cho trẻ con. Món quà nhỏ nhưng lại chứa đựng tình yêu thương, quan tâm vô bờ dành cho con trẻ.

Nghi thức cúng ngoài trời trong tết mừng chiến thắng

Chung vui trên mâm cỗ

Khi mọi đồ vật đã chuẩn bị xong, mâm cỗ cúng trời là một con gà trống gáy to, đẹp, lông đỏ, xôi màu. Hương được cắm trên thân cây chuối, thầy cúng sẽ tiến hành nghi thức cúng. Và điều đặc biệt là nghi lễ cúng ngoài trời sẽ được diễn ra trong yên lặng và lúc kết thúc cũng là lúc mặt trời lên. Tưởng nhớ những tháng ngày xưa cũ cha ông chạy giặc bí mật trong đêm tối.

Tham gia trò chơi dân gian trong tết mừng chiến thắng

Sau lễ, mọi người cùng nhau chung vui bên mâm cỗ. Thanh niên, nam nữ lại rộn ràng trong những trò chơi đánh yến, kéo co, đi cà kheo. Trẻ con xúng xính áo mới chơi tết với những chiếc túi đựng trứng hồng nhỏ xinh, khắp bản trên, xóm dưới tết bình yên, rộn tiếng cười.