Trằm Trà Lộc rộng hơn 10 ha mặt nước, là một mảng xanh độc đáo phía đông nam Quảng Trị mà không phải ai cũng biết đến. Từ hơn 300 năm trước, người dân làng quanh trằm đã biết chung tay bảo vệ, khai thác hợp lý nguồn lợi tự nhiên quý giá này. Họ tôn cao bờ hồ, vừa tăng dung tích nước, vừa ngăn cát bay lấn ruộng. Nước từ hồ được dẫn tưới cho các làng Trà Lộc, Trà Trì, Duân Kinh…, trở thành công trình thủy lợi hữu ích nuôi sống cả vùng.

Người dân lập hẳn quy ước nghiêm ngặt: Cấm chặt cây, cấm bắt cá bừa bãi, chỉ được nhặt lá khô làm chất đốt. Nhờ thế, rừng quanh hồ vẫn giữ được nét nguyên sinh, là nơi trú ngụ của nhiều loài chim, thú quý.

Không chỉ đẹp, Trằm Trà Lộc còn là vùng đất thấm đẫm dấu tích lịch sử. Trong những năm kháng chiến chống Mỹ cứu nước, nơi đây từng là chiến trường ác liệt, là tuyến giao liên nối liền chiến khu với vùng đồng bằng ven biển. Rừng cây và mặt nước trở thành nơi che chở cho bộ đội, du kích chiến đấu, nuôi giấu thương bệnh binh. Mỗi gốc cây, tán lá đều như mang ký ức của một thời bom đạn.

Không chỉ có cảnh sắc nên thơ, Trằm Trà Lộc còn nổi tiếng với lễ hội bắt cá “Phá trằm” - nét văn hóa đã tồn tại hơn 300 năm. Suốt cả năm, người dân bảo vệ hồ, nghiêm cấm đánh bắt. Đến cuối vụ hè thu, họ tổ chức lễ hội để nạo vét, làm sạch hồ, thay nguồn nước mới.

Lễ hội thường diễn ra đầu mùa Thu. Sau phần lễ cúng trời đất do các cụ cao niên chủ trì, ba hồi trống vang lên báo hiệu phần hội bắt đầu. Hàng trăm người ùa xuống hồ, mang theo nơm, rớ, rập… bắt cá trong tiếng hò reo rộn ràng. Tất cả đều dùng ngư cụ truyền thống, tuyệt đối không dùng kích điện hay dụng cụ sắc nhọn. Cá lớn bắt được là “lộc trời”, cá nhỏ phải thả lại để duy trì nguồn thủy sản. Có người may mắn bắt được đến vài chục ký cá, nhưng điều quý nhất là niềm vui sum vầy và tinh thần gắn kết cộng đồng.

Không khí hội phá trằm sôi động, náo nhiệt. Người dân, du khách cùng xắn quần, lội bùn, hò reo cổ vũ khi ai đó vớt lên chú cá to. Sau buổi hội, bàu nước được làm sạch, dòng nước mới được dẫn vào, tiếp tục nuôi dưỡng sự sống cho vùng trằm.

Với du khách, đến Trằm Trà Lộc không chỉ để vui hội mà còn để thưởng thức ẩm thực dân dã. Món ăn nơi đây không cầu kỳ, nhưng đậm đà hương vị quê. Từ cá lóc nướng, cá rô chiên, ếch xào, gà nướng đến cá trắm um, món nào cũng thấm vị đồng nội. Thưởng thức bát cháo cá lóc ăn cùng củ dền, nhấp chén rượu Kim Long trứ danh, người ta như cảm nhận được sự giao hòa giữa đất và người nơi miền quê yên ả này.